Anadolu’nun en eski mağara yerleşimlerinden biri olan Hilar Mağaraları, Akropolü, kalesi ve M.S.100-325 tarihleri arasında kaya mezarları olarak kullanılmış olması, tarihi dokusu, Coğrafi yapısı ve doğal sit alanı olma özellikleri nedeniyle eşsiz bir doğal güzelliğe ve arkeolojik değere sahiptir. Kalkerin enine ve boyuna aşınması ile oluşan doğal coğrafik oluşumların, arkeolojik kalıntılarla gösterdiği uyum ve hemen kuzeyinde yer alan, Tarıma dayalı köy yaşantısının başlangıç dönemlerinin, başka bir deyişle Neolitik Çağ’ın ilk başlarına, günümüzden yaklaşık 10 bin yıl öncesine tarihlenen Çayönü yerleşmesi, yalnızca Anadolu değil, Yakın Doğu arkeolojisinin de önemli bir merkezi durumuna gelmiş olan, insan kültür tarihinin bu dönemini en iyi tanıtan Çayönü Tepesi (M.Ö.8750-5500) ile olan ilişkisi bu değeri daha da artırmaktadır. Nekropol alanındaki kazı çalışmaları Diyarbakır müze müdürlüğü tarafından yapılmaktadır.